Cuốn sách mang tựa đề Why Pleime, khổ nhỏ 4.5in. x 7in., 180
trang mang tên tác giả Major General Vĩnh Lộc, ARVN viết xong
tháng 4 năm 1966 (ngoại trừ chương X chót viết vào tháng 9 cùng
năm) được in ấn tháng 9 năm 1966 tại nhà in Bộ Thông Tin, Việt
Nam. Cho đến nay không thấy có ấn bản tiếng Việt, mà chỉ thấy
nói tới một cuốn sách mang tựa đề Pleime, Trận Chiến Lịch
Sử. Cuốn sách Why Pleime không được mấy ai nhắc tới. Ngay cả
các tác giả Mỹ viết về trận chiến Pleime cũng không thấy
liệt kê cuốn sách này trong phần nguồn tham khảo. Tuy nhiên, khi
duyệt trình cuốn sách, sẽ thấy nội dung rất là độc đáo và
hoàn bị. Quả thật là một tuyệt tác về mặt quân sự.
Một Tường Thuật Xác Thật Nhất
Hình thức tổng quát của cuốn sách là một bản tường
trình chiến trận của Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn II gửi lên Trung
Tâm Hành Quân, Bộ Tổng Tham Mưu, với các chi tiết quân sự mật
được xóa bỏ. Ngoài ra, nó còn là sản phẩm của các loạt bài
thuyết trình Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn II trình bày cho giới
chức quân sự cao cấp của các quân lực đồng minh: Hoa Kỳ, Đại
Hàn và Đài Loan. Ngay sau khi trận đánh kết thúc, các tướng
lãnh thuộc MACV từ Sài Gòn và US II Field Force từ Nha Trang lên
Pleiku tìm hiểu chi tiết về trận đánh và đi tham quan để biết
tỏ tường các chiến trường tại Pleime, Chu Prông và Ia Drang.
Đầu năm 1966, một phái đoàn tướng lãnh Đại Hàn dẫn đầu bởi
Tướng Lee Hyun Chin, tháng 4 năm 1966, một phái đoàn gồm các
Tướng Tư Lệnh Quân Lực Đại Hàn dẫn đầu bởi Tướng Chang Chang
Kuk, Thứ Trưởng Bộ Quốc Phòng Đại Hàn, rồi tiếp sau đó, một
phái đoàn gồm 11 Tướng Lãnh Đài Loan dẫn đầu bởi Tướng Lo Yu
Lun, Hành Quân đến bản doanh Quân Đoàn II để học hỏi về trận
đánh và xin tài liệu. Do đó, những chi tiết ghi trong cuốn
sách phải là xác thật tuyệt đối, vì mọi sai lầm sẽ không qua
mắt được các Tướng Lãnh Hoa Kỳ thuộc US II Field Force và US
1st Air Cavalry trực tiếp tham gia và theo dõi rất sát các
chiến trường trong suốt các trận đánh.
Những Chi Tiết Không Đâu Nhắc Tới
1. Vai trò chủ động của BLT QĐII
Vai trò chủ động của Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn II trong đợt đầu
của trận Pleime giải vây Trại Pleime là chuyện đương nhiên: BTL
QĐ II quyết định gửi hai toán Biệt Cách Dù Việt và một toán
Biệt Kích Delta Mỹ tăng cường việc phòng thủ trại, điều động
một chiến đoàn giải cứu, yêu cầu Quân Lực Mỹ yểm trợ một
tiểu đoàn bộ binh phòng thủ Pleiku và một tiểu đoàn pháo binh
yểm trợ cho cuộc hành quân tiếp cứu.
Nhưng ít ai biết đến vai trò chủ động của BTL QĐ II
trong quyết định truy đuổi tàn quân địch với đợt 2 và đợt 3
của trận Pleime. Xin trích dẫn:
Ngày 26 tháng 10 năm 1965, đang khi đoàn quân tiếp viện và
lính trú phòng trại Pleime thực hiện công cuộc càn quét xung
quanh Trại, một buổi hội nghị diễn ra tại Trung Tâm Hành Quân
của Quân Đoàn II với sự hiện diện của các cố vấn Mỹ và các
đơn vị trưởng.
[. . . ]
Quyết định của Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn II khai thác
các kết quả của đợt một và đuổi theo địch được sự đồng
thuận trọn vẹn của giới chức quân sự Mỹ và một sự thỏa
thuận đã thành hình đi tới việc thiết lập một sự cộng tác
chặt chẽ về mặt hành quân. Sư Đoàn 1 Không Kỵ Mỹ sẽ là nỗ
lực chính với Hành Quân Long Reach và Lữ Đoàn Dù QLVNCH sẽ là
lực lượng trừ bị, sẵn sàng can dự khi Quân Đoàn ra lệnh.
Tướng Westmoreland công nhận vai trỏ chủ chốt này của Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn II, khi ông viết Lời Tựa:
Đối với việc xử dụng các lực lượng phối hợp, trận
đánh Plei Me là một trường hợp điển hình. Các thành quả nổi
bật của các giai đoạn sau có thể, có lẽ, không bao giờ thể
hiện được nếu như không có đầu óc thẩm định và con mắt nhìn
xa của giới lãnh đạo Việt Nam. Nỗ lực chuẩn bị tiên khởi trên
chiến trường, mở đường cho việc xử dụng Sư Đoàn 1 Không Kỵ,
đã do các lực lượng Việt Nam hoàn thành. Cũng vậy, thành quả
khai thác của giai đoạn chót đã do Lữ Đoàn Dù Việt Nam phần
lớn hoàn thành. Sự hữu hiệu của nỗ lực khéo tổ chức, ăn
khớp mật thiết, cộng tác phối trí chung quả là hiếm thấy
trong chiến tranh hiện đại.
2. Trận Đánh Pleime Gồm Ba Đợt
Các tài liệu của Hoa Kỳ và của Cộng Sản Bắc Việt cố
tình tạo "sa mù chiến trận" của trận Pleime bằng cách chỉ
chú tâm và chỉ nhấn mạnh tới trận "Thung Lũng Ia Drang". Sự
thật là trận đánh này gồm ba đợt với ba cuộc hành quân: Dân
Thắng 21 (VN) tại Pleime, Long Reach (HK) tại rặng núi Chu Prông
và Thần Phong 7 (VN) tại thung lũng Ia Drang.
Thái độ của các tác giả và sử gia Mỹ và Việt Cộng
nhận chìm hành quân Long Reach của Sư Đoàn 1 Không Kỵ HK và hành
quân Thần Phong 7 của Lữ Đoàn Dù QLVN; đồng thời đặt danh
xưng sai cho trận đánh tại chân núi Chu Prông là trận đánh
"Thung Lũng Ia Drang" thay vì là trận đánh "Rặng Núi Chu Prông",
vì tên trận đánh "Thung Lũng Ia Drang" của Tiểu Đoàn 1/7 Không
Kỵ HK do Tiểu Đoàn Trưởng Harold Moore chỉ huy phải được dành
cho trận đánh của Lữ Đoàn Dù QLVN do Lữ Đoàn Trưởng Ngô
Quang Trưởng chỉ huy trong cuộc hành quân Thần Phong 7, vì trận
này mới đúng là xảy ra tại thung lũng Ia Drang.
3. Vài trò của Biệt Cách Dù VN
Khi các đơn vị của Sư Đoàn 1 Không Kỵ Mỹ truy lùng địch
trong vùng từ Pleime đến Chu Prông, không như thiên hạ tưởng, họ
không đơn phương hành quân nhưng luôn được sự yểm trợ của các
toán Biệt Cách Dù VN. Chi tiết này không được giới quân sự
VNCH hay Hoa Kỳ cho biết, có lẽ vì lý do bảo mật quân sự dính
dáng tới một đơn vị "bí mật", mà là được một bản báo cáo
chiến trường của Bộ Tư Lệnh Mặt Trận Tây Nguyên Việt Cộng
tiết lộ. Bản báo cáo về đặc điểm của Sư Đoàn 1 Không Kỵ Mỹ
này được đính kèm nơi chương IX của cuốn Why Pleime. Xin trích
dẫn:
Đợt 2: xử dụng những đơn vị tăng phái nhỏ và phối hợp
với Biệt Cách Dù ngụy để thực hiện những cuộc tấn kích vào
hậu cứ của ta (28 tháng 10 đến 11 tháng 11 năm 1965).
- Từ trước tới giờ Việt Cộng luôn thành công thu hồi và tập trung lại quân lính sau trận đánh. Lần này, sau khi các lực lượng của ta giải vây Pleime, họ phải đương đầu với một cuộc săn đuổi dài 22 ngày và phải tan vỡ để thoát thân.
- Khách quan mà nói, Pleime không có giá
trị về mặt chiến lược. Nhưng nó đã được lựa chọn như một
mục tiêu chính vì địch luôn tìm cách chập đôi chiến thuật và tuyên truyền, để gán ép các công tác chiến trận với tâm lý chiến.
Địch muốn khiến chúng ta bị bất ngờ vì họ tin chắc là các
cuộc hành quân tại An Lão và Kim Sơn, bắc Bình Định, đã trói
chân 6 tiểu đoàn của Lực Lượng Tổng Trừ Bị QLVNCH, 4 tiểu
đoàn thuộc Sư Đoàn 22 Bộ Binh QLVNCH và ba đại đội trực thăng
Mỹ tại vùng duyên hải. Nhưng thế điều quân mau lẹ của ta đã chuyển sự bất ngờ qua phía địch và khiến địch mất thế chủ động.
- Bài học thứ hai từ trận Pleime là Việt
Cộng không chỉ là lãnh chúa duy nhất của sơn lâm. Vì với các
quân cụ công binh hiện đại và các chiến thuật cách mạng,
các trực thăng có thể đáp xuống bất cứ đâu và các bãi đáp
có thể được tạo nên bất cứ chỗ nào, hoặc trên đỉnh đồi hay
trong lòng rừng già. Chính vì lý do này mà Việt Cộng thất
bại hoàn toàn trong việc dự kiến đâu sẽ là bãi đáp.
- Trong hầu hết các trường hợp, bộ binh
tháp tùng bảo vệ các đoàn quân chiến xa là điều đòi buộc.
Trái lại, trận Pleime là một trường hợp cổ điển trong đó các
phần tử bộ binh phương hại nhiều đến tính di động và khả năng
của các chiến xa. Vì lẽ đó, các đại đội trưởng thiết giáp
không nên bám quá khư khư vào các nguyên tắc bài bản và tốt
hơn là bạo dạn phơi trần ra thay vì giới hạn tính di
động của mình với một bộ binh tháp tùng sát bên bảo vệ.
Điều này sẽ không những tạo tự do hành động mà còn biện minh
cho khả năng tự vệ trong trường hợp bị tập kích bất ngờ.
- Trong đợt III, các cuộc hành quân được
thực hiện qua một sự cộng tác mật thiết giữa các Lực Lượng
Việt Nam và Mỹ: đó là phương thức mới nhất được đem ra
áp dụng từ Thế Chiến II. Các đặc điểm của phương thức này
là: phối hợp các công tác tình báo và yểm trợ, chia sẻ khái
niệm hành quân và kết quả, vùng hành quân riêng rẽ, bộ tư
lệnh riêng rẽ, điều quân riêng rẽ, hành động riêng rẽ, trừ bị
riêng rẽ.
Tác Giả Why Pleime
Cuốn sách Why Pleime mang tên tác giả Thiếu Tướng Vĩnh Lộc.
Điều này là đương nhiên vì ông là Tư Lệnh Quân Đoàn II khi trận
Pleime xảy ra. Nhưng thật sự tác giả của nội dung cuốn sách
là Đại Tá Nguyễn Văn Hiếu, Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn II vì
những lý do sau đây:
1. Cuốn sách là sản phẩm của bản báo cáo
chiến trận do Bộ Tham Mưu Quân Đoàn II soạn thảo và được Tư
Lệnh Quân Đoàn ký đệ trình lên Trung Tâm Hành Quân/Bộ Tổng Tham
Mưu;
2. Cuốn sách được soạn thảo xong vào tháng 4
năm 1966, ngoại trừ chương chót vào tháng 9, không tài nào
Tướng Vĩnh Lộc trong nhiệm vụ tư lệnh quân đoàn kiếm ra thì
giờ để soạn thảo cuốn sách trong thời gian ngắn ngủi bốn
tháng sau khi trận đánh Pleime kết thúc, ngoại trừ ông bỏ bê
công việc tư lệnh quân đoàn để ngồi viết sách.
3. Cuốn sách còn là sản phẩm của các buổi
thuyết trình tổ chức tại Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn II dành cho các
giới chức quân sự cao cấp đồng minh, Hoa Kỳ, Đại Hàn, Đài
Loan, từ tháng 12 năm 1965 đến tháng 4 năm 1966, với vô số tài
liệu Việt Cộng tịch thâu được và những bản báo cáo về lời
khẩu cung của các hàng binh và tù binh Việt Cộng trong các
trận đánh tại Pleime, Chu Prông và Ia Drang.
4. Đại Tá Hiếu, tuy phục vụ dưới quyền Tướng
Vĩnh Lộc, mới là người có đủ bản lãnh và tài năng chỉ huy
và tham mưu quân sự để điều nghiên, thực hiện các kế hoạch
phản công địch trong một trận chiến đa diện và phức tạp đòi
hỏi sự phối hợp chặt chẽ và hoà nhịp với Sư Đoàn 1 Không Kỵ
Mỹ. Công trạng của Tướng Vĩnh Lộc là biết tin dùng và để cho
Đại Tá Hiếu toàn quyền hành động trong trận đánh Pleime.
Cần nêu thêm điểm Đại Tá Hiếu không phải là
một loại sĩ quan văn phòng tách rời chiến trường. Trái lại
Đại Tá Hiếu luôn can dự vào những phần hành tuy trông ra có
vẻ thứ yếu nhưng thật sự vẫn quan yếu của bộ máy chiến
trận. Xin đan cử hai ví dụ.
Chính là toán kiểm thính của Quân Đoàn II hoạt
động tại trại Pleime cạnh bên các đơn vị của Sư Đoàn 1 Không
Kỵ Mỹ đã thông chuyển thông tin tình báo cho Tiểu Đoàn 1/7
biết sự hiện diện của một lực lượng cấp trung đoàn nằm tại
chân núi Chu Prông trên một đường thẳng kẻ từ Pleime đến núi
Chu Prông. Tín hiệu bắt được là một bản báo cáo bằng tiếng
Quan Thoại (Moore, When We Were Soldiers Once...and Young, trang 63).
Đại Tá Hiếu thông thạo tiếng Quan Thoại vì sinh tại Thiên Tân,
Trung Hoa, hẳn can dự trực tiếp trong việc chia sẻ thông tin
tình báo này với phía quân đội Hoa Kỳ.
Sự kiện Lữ Đoàn Dù VNCH nhảy trúng phóc vào
đường rút lui của tàn quân Việt Cộng tại thung lũng Ia Drang
và vây khốn hai Tiểu Đoàn BV 365 và 334 trong cuộc hành quân
Thần Phong 7 là do Đại Tá Hiếu đã cung cấp tin tức tình báo
chính xác cho Trung Tá Ngô Quang Trưởng, người chỉ huy quân Dù
"đóng hộp" quân Việt Cộng, được Tướng Schwarzkopf mô tả trong It Doesn't Take A Hero (1992).
5. Cuốn sách được viết bằng Anh văn. Tướng Vĩnh Lộc lưu
loát tiếng Pháp chứ không thông thạo tiếng Anh đủ và bằng Đại
Tá Hiếu.
Kết Luận
Không như những bài viết hay sách tường thuật về trận đánh Pleime của những tác giả, hoặc không trực tiếp tham dự vào trận đánh, hoặc nếu có tham dự trực tiếp thì cũng chỉ trong một vai trò nhỏ bé ở cấp tiểu, trung hay sư đoàn nên chỉ có được một góc độ nhìn hạn hẹp về trận đánh, cuốn Why Pleime là lời tường thuật của Đại Tá Hiếu trong vai trò của Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn II, vừa có cái nhìn quán xuyến của người chỉ huy vừa có cái nhìn tỉ mỉ của bộ óc tham mưu. Do đó Why Pleime phản ảnh cách chính xác và đầy đủ nhất về toàn bộ trận Pleime. Dù cuốn sách được viết xong năm 1966, nhưng cho tới nay, tuy là cái nhìn của phía QLVNCH, Why Pleime vẫn cống hiến một nhãn quan thẳng thắn và đầy đủ nhất về trận đánh Pleime.